Báo cáo thường niên về tình hình Phát triển con người 2008 - 2009

05/04/2010
Ngày 25 tháng 03 năm 2010, tại Hội trường Viện Nghiên cứu Con người, PGS. TS Phạm Thành Nghị - Phó Viện trưởng đã trình bày báo cáo thường niên về Phát triển Con người 2008 - 2009. Đây là báo cáo nằm trong khuôn khổ Chương trình Đề tài cấp Bộ: “Một số vấn đề cơ bản về phát triển con người Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020” mà Viện Nghiên cứu Con người đang thực hiện.
 

      Ngày 25 tháng 03 năm 2010, tại Hội trường Viện Nghiên cứu Con người, PGS. TS Phạm Thành Nghị - Phó Viện trưởng đã trình bày báo cáo thường niên về Phát triển Con người 2008 - 2009. Đây là báo cáo nằm trong khuôn khổ Chương trình Đề tài cấp Bộ: “Một số vấn đề cơ bản về phát triển con người Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020” mà Viện Nghiên cứu Con người đang thực hiện.

      Ngay từ đầu, báo cáo viên đã nêu ra những khó  khăn ảnh hưởng đến việc xây dựng và hoàn thiện báo cáo này, trong đó đề cập đến hai phương diện chủ yếu là cách tiếp cận (sự không nhất quán trong việc dùng các thông số để đo phát triển con người) và sự chậm trễ của các thông tin thống kê. Theo đó, những câu hỏi, góp ý của những người tham gia sau đó cũng đều hướng theo trọng tâm này. Ngoài phần mở đầu và kết luận, kết cấu báo cáo gồm hai chương: Chương một là Bối cảnh, tổng quan mọi mặt của tình hình quốc tế và đất nước trong hai năm 2008 - 2009 và những tác động của tình hình chung đó đến phát triển con người Việt Nam 2008 - 2009. Có thể nhận thấy ngay từ đầu và xuyên suốt báo cáo việc tập trung vào nêu và phân tích những biến động về kinh tế cơ bản hai năm 2008 - 2009 và những ảnh hưởng sâu sắc của nó đến phát triển con người ở Việt Nam. Cách tập trung mũi nhọn như vậy là phù hợp với tình hình thời sự hai năm 2008 -2009, khi mà cuộc khủng hoảng toàn cầu (đặc biệt là khủng hoảng tài chính, có hệ quả tất yếu là sự khủng hoảng niềm tin) đã có những ảnh hưởng trên nhiều mặt và mạnh mẽ đến tình hình phát triển con người toàn thế giới. Từ định hướng triển khai như vậy mà ở phần kết luận, báo cáo viên đã nêu bật một ý rất quan trọng ảnh hưởng đến phát triển con người nói chung đó là: “Nguồn gốc của mọi nguồn gốc là công ăn việc làm và thu nhập”. Ngoài ra, trong phần mở đầu này, báo cáo viên cũng đã trình bày một số những nét lớn về tình hình văn hóa, xã hội, môi trường, y tế, giáo dục. Đây chính là tiền đề cho việc trình bày cụ thể những vấn đề kinh tế, văn hóa, xã hội, y tế, giáo dục và phát triển con người Việt Nam ở Chương 2. Trong chương này, vấn đề kinh tế trong nước được tập trung làm rõ ở ba vấn đề: Nghèo đói và tái nghèo, Bội chi ngân sách và Gói kích cầu; trong đó, báo cáo viên đặc biệt chú ý phân tích đến tính hiệu quả của gói kích cầu kinh tế mà Chính phủ đã thực hiện. Kết quả khả quan có thể nhìn thấy rõ là gói kích cầu đã tạo ra hiệu ứng tâm lý tích cực, hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp, ngân hành cải thiện cho vay, góp phần gia tăng các hoạt động đầu tư vào thị trường trong nước. Tuy nhiên, cũng phải nhận thấy những mặt hạn chế của gói kích cầu này, đó là hiệu quả của nó vẫn chưa đạt ở mức mong đợi, kích cầu còn chậm, còn nhiều khiếm khuyết trong xác định mục đích, đối tượng được nhận kích cầu, việc kích cầu là nguyên nhân của việc hoãn cơ cấu lại và tiềm ẩn của nguy cơ mất ổn định kinh tế vĩ mô. Những vấn đề về văn hóa được nói tới ở hai khía cạnh, đó là: Xây dựng thiết chế văn hóa và xây dựng làng văn hóa. Báo cáo viên cũng đề xuất ý kiến với báo cáo thành viên mảng văn hóa nên phân tích đến vấn đề suy thoái giá trị văn hóa và trách nhiệm đối với con người. Vấn đề y tế được đề cập đến ở các nội dung: Khám chữa bệnh (Nhân lực y tế, Bảo hiểm y tế), Nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, Tình hình dịch bệnh (H1N1), HIV/AIDS, tiêu chảy, lao, An toàn vệ sinh thực phẩm. Vấn đề giáo dục thì báo cáo viên lưu ý phân tích đến thực trạng chất lượng giáo dục, đặc biệt là chất lượng giáo dục đại học, cơ hội bình đẳng giáo dục trong phát triển con người Việt Nam hiện nay. Báo cáo viên lưu tâm ở vấn đề môi trường là tình trạng ô nhiễm môi trường và việc suy kiệt nguồn tài nguyên. Từ những vấn đề thực trạng cụ thể như vậy, ở phần kết luận, báo cáo viên đã đưa ra các kiến nghị nhằm cải thiện tình hình ở từng mảng vấn đề. Trong kinh tế, cần phải có những sự đánh giá độc lập, khái quát các mắt xích trong gói kích cầu, xây dựng đề án phát triển nông nghiệp, nông thôn, bảo đảm an sinh xã hội. Việc đầu tư trong lĩnh vực văn hóa cần phải xem xét hoạt động thực tế và hiệu quả, xử lý các vấn đề cụ thể trong từng cộng đồng nhằm hướng đến sự bền vững cộng đồng. Trong mảng xã hội thì vấn đề tăng thu nhập cho người thu nhập thấp, chống tệ nạn xã hội, xử lý các hiện tượng tiêu cực trong thực thi chính sách đang là những vấn đề cấp thiết cần giải quyết. Vấn đề quá tải ở các bệnh viện tuyến trên, tăng cường chất lượng y tế cơ sở, an toàn vệ sinh thực phẩm cần phải được tiếp tục giải quyết, và giải quyết triệt để, bảo hiểm y tế nên chú trọng vào những nhóm đối tượng xã hội đặc biệt. Đầu tư giáo dục cần nhằm đến mục tiêu công bằng, và chất lượng mà làm được điều này thì cần phải xây dựng các trung tâm hỗ trợ chất lượng giáo dục. Vấn đề môi trường đề cập đến giải pháp kiểm soát ô nhiễm trong sản xuất (rác thải, nước thải), khai thác tài nguyên hợp lý nhằm giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu.

      Báo cáo thường niên năm 2008 - 2009 đề cập đến sáu vấn  đề cơ bản và tổng quan, đó là: kinh tế, văn hóa, xã hội, y tế, giáo dục , môi trường. Sáu vấn đề này là các vấn đề chủ chốt đang được triển khai trong Đề tài cấp Bộ của Viện Nghiên cứu Con người. Do vậy, những kết quả mà báo cáo này cung cấp có ý nghĩa tiền đề rất quan trọng đối với kết quả nghiên cứu của Viện, mà định hướng trọng tâm là Phát triển Con người.

Nguyễn Thắm