Ngày 06.12.2023, thực hiện kế hoạch khoa học năm 2023, được sự đồng ý của Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam (Viện Hàn lâm), Viện Nghiên cứu Con người long trọng tổ chức Hội thảo khoa học thường niên lần thứ nhất về nghiên cứu con người với chủ đề “Phát triển con người trong bối cảnh già hóa dân số ở Việt Nam hiện nay” tại trụ sở Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, số 1 Liễu Giai, Ba Đình, Hà Nội.
Chủ trì hội thảo có PGS.TS. Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm; GS.TS. Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng, Viện Dân số và Các vấn đề xã hội, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân; PGS.TS. Nguyễn Thị Hoài Lê, Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Con người. Hội thảo thu hút nhiều nhà khoa học đầu ngành về vấn đề phát triển con người, dân số và gia đình như GS.TS. Nguyễn Thiện Nhân, Nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Nguyên Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam, Nguyên Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh; GS.TS. Võ Khánh Vinh, Nguyên Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm; GS.TS. Nguyễn Hữu Minh, Chủ tịch Hội Xã hội học Việt Nam, GS.TS. Hồ Sĩ Quý, nguyên phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Con người; PGS. TSKH. Lương Đình Hải, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu Con người, ông Phan Văn Hùng, Phó Chủ tịch Hội Người Cao tuổi, bà Hoàng Thị Hạnh, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban dân tộc; Ông Đào Trọng Độ, Vụ trưởng Vụ Đào tạo Thường xuyên, Tổng cục Giáo dục Nghề nghiệp, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội; Ông Nguyễn Vinh Quang, Viện trưởng, Viện Khoa học Bảo hiểm xã hội, TS Trịnh Thu Nga, phó Viện trưởng Viện Khoa học, lao động và Xã hội; TS. Nguyễn Thị Minh Hòa, trưởng Bộ môn Dân số-Nguồn nhân lực, khoa Quản lý Nguồn nhân lực, Đại học Lao động – xã hội.
Hội thảo còn có sự tham dự đông đủ nhiều lãnh đạo và các nhà khoa học đến từ các viện nghiên cứu và các trường đại học như Học Viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Viện Khoa học Lao động và Xã hội, Viện Xã hội học, Viện Nghiên cứu Gia đình và giới, Viện Thông tin Khoa học xã hội, Viện Nghiên cứu Châu Âu, Viện kinh tế và Chính trị thế giới, Viện Nghiên cứu Thanh niên, Ủy ban Dân tộc, Hội Người cao tuổi Việt Nam, Học viện An ninh nhân dân, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, trường Sĩ quan lục quân 1, Học viện Kỹ thuật Hậu cần Công an Nhân dân, cùng sự tham gia của nhiều nhà khoa học và đại diện nhiều cơ quan thông tấn, báo chí.
PGS.TS. Tạ Minh Tuấn-Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam phát biểu
Phát biểu chào mừng Hội thảo, PGS.TS. Tạ Minh Tuấn nhiệt liệt chào mừng sự góp mặt đông đảo của các đại biểu tham dự. Đồng thời, PGS.TS. Tạ Minh Tuấn khẳng định ý nghĩa và chủ đề quan trọng của Hội thảo và nhấn mạnh: Già hóa dân số không chỉ nên nhìn nhận ở nguy cơ mà còn cần được tiếp cận theo hướng sẽ mang lại cơ hội đáng kể cho phát triển bền vững gắn liền với sự tham gia tích cực của người cao tuổi. Với kinh nghiệm, kiến thức, kỹ năng và cả nguồn lực tài chính, người cao tuổi hoàn toàn có thể trở thành những tác nhân và là nguồn lực quan trọng trong cộng đồng để đóng góp tích cực trong các lĩnh vực phát triển kinh tế, xã hội, gia đình và cộng đồng, từ đó đề xuất các giải pháp về đóng góp của nghiên cứu con người trong thực hiện mục tiêu phát triển bền vững và bao trùm của Việt Nam.
PGS. TS. Nguyễn Thị Hoài Lê - Viện trưởng, Viện Nghiên cứu Con người phát biểu khai mạc và đề dẫn Hội thảo
Phát biểu khai mạc và đề dẫn hội thảo, PGS.TS. Nguyễn Thị Hoài Lê, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Con người nhấn mạnh, cùng với nhận thức về việc làm sao có thể xây dựng một xã hội công bằng, ổn định, văn minh, con người được sống cuộc sống có chất lượng, có phẩm giá thì các chính sách về phát triển kinh tế – xã hội đều cần phải coi trọng mục tiêu lấy con người làm trung tâm, điều này đã làm nghiên cứu con người đang được sự quan tâm của nhiều giới học thuật và nó đã trở thành một ngành khoa học độc lập trên thế giới. Bối cảnh già hóa dân số đã tạo ra các tác động đa chiều, ảnh hưởng tới nhiều chiều cạnh khác nhau của phát triển con người từ kinh tế đến an sinh xã hội, văn hóa, ứng xử... và có thể ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng sống của người cao tuổi. Điều này rất cần các nhà khoa học, các nhà quản lý bàn luận, nghiên cứu để có thể có các tham mưu chính sách về an sinh xã hội, về chăm sóc người cao tuổi, đưa ra các giải pháp thích ứng với dân số già trên mọi lĩnh vực cũng như các chiều cạnh của phát triển con người, đảm bảo sự phát triển bền vững của kinh tế - xã hội của quốc gia. Hội thảo đã nhận được hơn 50 bài viết trong đó nhấn mạnh, chính sách dân số của Đảng và Nhà nước ta đã được định hướng, triển khai liên tục, mạnh mẽ và đã đạt được thành công. Kết quả thực hiện các chính sách này đang tác động tích cực đến sự phát triển bền vững của đất nước, nâng cao chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, mỗi gia đình, mỗi cộng đồng và toàn xã hội.
PGS.TS. Tạ Minh Tuấn; GS.TS. Nguyễn Đình Cử; PGS. TS. Nguyễn Thị Hoài Lê
(từ trái qua) chủ trì hội thảo
Ở phiên thứ nhất, PGS Viện trưởng đã làm rõ những thành tựu trong hơn hai thập niên phát triển của Viện Nghiên cứu con người, tổng quan khoa học nghiên cứu về con người và xu hướng nghiên cứu về con người trong thế giới hiện đại; giới thiệu các lĩnh vực nghiên cứu chính của Viện, trên cơ sở đó đã định vị vị trí, vai trò của Viện Nghiên cứu con người trong tương lai. GS.TS. Hồ Sĩ Quý, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Con người nhấn mạnh nghiên cứu con người trên thế giới luôn rất phức tạp và gây nhiều tranh cãi và chắc chắn sẽ còn tốn nhiều công sức. Việc trên thế giới đã xác lập rất rõ ngành khoa học về nghiên cứu con người với nhiều hướng nghiên cứu khác nhau, trong đó, hướng nghiên cứu con người xã hội lấy nền tảng là nghiên cứu cơ bản, với phương pháp tiếp cận nghiên cứu liên ngành, đa ngành sẽ là hướng nghiên cứu khá phổ biến.
GS.TS. Hồ Sĩ Quý, Nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Con người
trình bày báo cáo tại Hội thảo
Phiên thứ 2 với chủ đề “Già hóa dân số và các vấn đề an sinh xã hội”, Hội thảo đã nghe các báo cáo tham luận của GS.TS. Nguyễn Hữu Minh, Chủ tịch Hội Xã hội học Việt Nam; Ông Nguyễn Vinh Quang, Viện trưởng, Viện Khoa học Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam; TS. Trịnh Thu Nga, Phó Viện trưởng, Viện Khoa học Lao động và Xã hội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội. Phiên thứ 3 với chủ đề “Phát triển con người trong bối cảnh già hóa dân số: một số vấn đề thực tiễn và gợi ý chính sách” với các diễn giả trình bày là Ông Đào Trọng Độ, Vụ trưởng Vụ Đào tạo Thường xuyên, Tổng cục Giáo dục Nghề nghiệp, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội; TS. Nguyễn Thị Minh Hòa, Trưởng bộ môn Dân số - nguồn nhân lực, Khoa quản lý nguồn nhân lực, Trường Đại học Lao Động - Xã hội. Các tham luận đã đề cập đến các nghiên cứu về Người Cao tuổi ở Việt Nam và các vấn đề đặt ra về lí luận cũng như thực tiễn; Bảo hiểm xã hội với vấn đề già hóa dân số, với việc đảm bảo an sinh xã hội ở Việt Nam; đào tạo nghề, tạo việc làm cho người cao tuổi trong bối cảnh già hóa dân số nhằm huy động nguồn lực của nguồn cao tuổi vào công cuộc phát triển đất nước; đồng thời cũng chỉ ra các thách thức đối với lực lượng lao động Việt Nam trong bối cảnh già hóa dân số cũng như cơ hội để huy động nguồn lực từ người cao tuổi.
GS.TS. Nguyễn Hữu Minh, Chủ tịch Hội Xã hội học Việt Nam trình bày tham luận
Ông Nguyễn Vinh Quang, Viện trưởng, Viện Khoa học Bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội Việt Nam trình bày tham luận
TS. Trịnh Thu Nga, Phó Viện trưởng, Viện Khoa học Lao động và Xã hội,
Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội trình bày tham luận
Ông Đào Trọng Độ, Vụ trưởng Vụ Đào tạo Thường xuyên,
Tổng cục Giáo dục Nghề nghiệp Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội trình bày
TS. Nguyễn Thị Minh Hòa, Trưởng bộ môn Dân số - nguồn nhân lực,
Khoa quản lý nguồn nhân lực, Trường Đại học Lao Động - Xã hội trình bày tham luận
Hội thảo đã nhận được nhiều ý kiến thảo luận sôi nổi. GS.TS. Nguyễn Thiện Nhân đánh giá cao chủ đề và các báo cáo được trình bày tại Hội thảo. Đồng thời đề nghị, sau hội thảo của Viện Nghiên cứu Con người, Viện Hàn lâm cần thúc đẩy mạnh mẽ nghiên cứu, tham mưu chính sách đối với lĩnh vực nghiên cứu con người nói chung và xem xét để nâng cấp thành Hội thảo quốc gia về phát triển con người trong bối cảnh già hóa dân số từ nay đến năm 2045 nhằm thu hút sự tham gia của các bộ, ban, ngành Trung ương, Chính phủ, góp phần lan tỏa cũng như làm rõ tính cấp thiết của vấn đề già hóa dân số trong phát triển con người Việt Nam hiện nay. Bên cạnh đó, GS.TS. Nguyễn Thiện Nhân bày tỏ sự trân trọng đối với các ý kiến tại Hội thảo, cùng với sứ mệnh của Viện Nghiên cứu Con người, Giáo sư đã đề xuất những nội dung nghiên cứu mà Viện cần tập trung trong thời gian tới, đó là: Xây dựng hệ thống các tiêu chí đánh giá chất lượng sống con người Việt Nam, đánh giá chỉ số hạnh phúc con người Việt Nam, trong đó có sự so sánh giữa khu vực nông thôn, thành thị, so sánh các nhóm tuổi, các tầng lớp dân cư khác nhau…; Phân tích mối quan hệ tác động qua lại giữa con người Việt Nam với Văn hóa và môi trường tự nhiên, sinh kế trước yêu cầu phát triển bền vững; các mối quan hệ giữa Con người – Dân chủ – Thể chế, chính trị. Đặc biệt, những kiến nghị của Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân đưa ra không chỉ dừng lại ở việc phân tích các vấn đề liên quan đến già hóa dân số mà cần quan tâm sâu hơn nữa, mở rộng hơn đến sự phát triển của thế hệ trẻ, lao động trẻ Việt Nam – chủ nhân tương lai của đất nước. Viện Nghiên cứu con người nói riêng và Viện Hàn lâm nói chung cần chú ý đến các nghiên cứu, dự báo dân số Việt Nam trong dài hạn. Đây là nhiệm vụ quan trọng góp phần xây dựng các căn cứ khoa học để hoàn thiện các chính sách liên quan như: chính sách gia đình, chính sách tiền lương, chính sách nhà ở, chính sách lao động… góp phần đảm bảo sự phát triển con người Việt Nam bền vững, đây sẽ là cơ sở khoa học để Viện Hàn lâm tăng cường chất lượng công tác tham mưu xây dựng nội dung Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV sắp tới cũng như các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
GS.TS. Nguyễn Thiện Nhân phát biểu tại Hội thảo
Bên cạnh đó, Hội thảo còn nhận được nhiều ý kiến, trao đổi của các nhà khoa học, các nhà hoạch định chính sách cùng chia sẻ các tri thức, thông tin và các vấn đề liên quan đến phát triển con người trong bối cảnh già hóa dân số ở Việt Nam và trên thế giới, bàn đến các cảnh báo đã được đưa ra ở một số nước trên thế giới vì nguy cơ bị suy giảm dân số mạnh của các nước trong tương lai; đề xuất những kiến nghị, giải pháp thích ứng với dân số già trên các lĩnh vực cũng như các cách tiếp cận của phát triển con người. Đồng thời, các đại biểu cũng thảo luận nhiều khía cạnh tác động của già hóa dân số trong mối quan hệ với kinh tế, xã hội.
TS. Phan Văn Hùng, Phó Chủ tịch Hội Người Cao tuổi Việt Nam phát biểu
GS.TS. Võ Khánh Vinh, nguyên Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam phát biểu
Nhất trí quan điểm của các chuyên gia, các nhà khoa học đã trao đổi trong Hội thảo, PGS.TS. Tạ Minh Tuấn đánh giá cao ý nghĩa của hội thảo khoa học thường niên về nghiên cứu con người do Viện Nghiên cứu Con người tổ chức. Đề nghị Viện Nghiên cứu Con người tích cực thúc đẩy hội thảo thường niên về nghiên cứu con người, là diễn đàn trao đổi học thuật về nghiên cứu con người, đẩy mạnh tư vấn chính sách để “không ai bị bỏ lại phía sau”, với mục tiêu mọi chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đều lấy con người làm trung tâm, vốn con người trở thành nguồn lực cho tiến bộ và công bằng xã hội.
Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại hội thảo
Phát biểu bế mạc hội thảo, PGS.TS. Nguyễn Thị Hoài Lê đánh giá cao các ý kiến thảo luận tại hội thảo. Đây là những động lực quan trọng để Viện Nghiên cứu Con người tiếp tục tổ chức hội thảo khoa học thường niên trong năm tới. Đồng thời, PGS Viện trưởng gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các nhà quản lý, nhà khoa học và các chuyên gia đã đóng góp công sức và trí tuệ cho Hội thảo; cảm ơn các cơ quan, các tổ chức đã giúp đỡ, ủng hộ và tạo điều kiện thuận lợi cho các tác giả tham dự Hội thảo quan trọng và giàu ý nghĩa này.
Các cơ quan đưa tin về hội thảo:
Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam (6/12/2023): https://vass.gov.vn/hoi-nghi-hoi-thao/Hoi-thao-khoa-hoc-thuong-nien-lan-thu-nhat-ve-Nghien-cuu-con-nguoi-phat-trien-con-nguoi-trong-boi-canh-gia-hoa-dan-so-1506
Trang thông tin chính thức của Ban biên tập tin Trong nước - TTXVN (06/12/2023): https://chinhsachcuocsong.vnanet.vn/con-nguoi-la-nguon-luc-cho-tien-bo-va-cong-bang-xa-hoi/31150.html
Trang thông tin chính thức của Hội Người cao tuổi (06/12/2023): https://ngaymoionline.com.vn/can-giai-phap-dong-bo-phat-trien-con-nguoi-trong-boi-canh-gia-hoa-dan-so-o-viet-nam-48731.html
Trang thông tin của Bộ Thông tin và truyền thông: https://vietnamnet.vn/dan-so-gia-thu-khai-thac-tiem-nang-thay-vi-coi-nguoi-gia-la-ganh-nang-2223960.html
Oanh Đinh