Những vấn đề về con người qua các kỳ đại hội: từ đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV đến đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII

NHỮNG VẤN ĐỀ VỀ CON NGƯỜI QUA CÁC KỲ ĐẠI HỘI: TỪ ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU TOÀN QUỐC LẦN THỨ IV ĐẾN ĐẠI HỘI ĐẠI BIỂU TOÀN QUỐC LẦN THỨ XII

Ths. Phạm Thu Hương·

            1.1. “Con người mới xã hội chủ nghĩa” trong văn kiện Đảng tại kỳ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV và V

            Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IV và V diễn ra trong bối cảnh sau đại thắng mùa xuân năm 1975, đất nước ta bước sang một trang lịch sử mới của kỷ nguyên độc lập và cả nước đi lên Chủ nghĩa xã hội.

            Giai đoạn này, nhân dân cả nước đã lần đầu tiên tham gia cuộc tổng tuyển cử bầu ra Quốc hội nước Việt Nam thống nhất. Người dân Việt Nam lần đầu tiên được thực hiện quyền công dân của mình thông qua lá phiếu và được sống trong niềm hân hoan của người dân nước độc lập. Trước hoàn cảnh lịch sử đó, Đảng ta đã tiến hành Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IV vào năm 1976 và 5 năm sau tiến hành Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ V năm 1982.

            Nội dung quan trọng của hai kỳ Đại hội này là tập trung vào cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta sau khi đất nước hoàn toàn thống nhất. Vì thế vai trò của con người ở giai đoạn này là rất quan trọng. Như đồng chí Lê Duẩn đã phát biểu tại Hội nghị lần thứ 25, Khóa IV của Trung Ương rằng: “Tham khảo cương lĩnh, chủ trương của các Đảng trong các nước xã hội chủ nghĩa anh em, tôi thấy Đảng nào cũng nói đến ba mặt phải xây dựng là: chế độ xã hội, nền kinh tế và con người.”(Đảng 2004, Tr341).

            Và ở kỳ Đại hội IV và V, khái niệm “con người mới xã hội chủ nghĩa” được Đảng sử dụng như một từ khóa chính cho định hướng xây dựng con người Việt Nam ở giai đoạn đầu toàn quốc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Theo đó, dựa trên nền tảng tư tưởng của Hồ Chủ tịch, tại Đại hội Đảng lần thứ IV con người mới xã hội chủ nghĩa đã được định nghĩa rõ ràng và chi tiết, như sau:

            “Con người mới xã hội chủ nghĩa là con người lao động Việt Nam làm chủ tập thể

            Đó là những con người kết tinh và phát triển những gì cao đẹp nhất trong truyền thống văn hóa Việt Nam; nhưng đó là những con người Việt Nam mới, xã hội chủ nghĩa, phù hợp với chế độ làm chủ tập thể xã hội chủ nghĩa và nền sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa đang được xây dựng.

            Đó là con người có tư tưởng đúng, có tình cảm đẹp, có đủ tri thức và năng lực để làm người lao động làm chủ tập thể: làm chủ xã hội, làm chủ thiên nhiên và làm chủ chính bản thân mình.

            Đó là con người có tinh thần tự giác cao, có đầy đủ quyết tâm và nghị lực để vượt qua mọi khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ. Là con người lao động thật thà, ghét lối sống ăn bám, làm dối, nói dối. Là con người lao động có kỷ luật, có kỹ thuật, có năng suất cao, yêu lao động, quý trọng và bảo vệ của công, tôn trọng các quy tắc của đời sống công cộng. Là con người có tình thương yêu sâu sắc đối với nhân dân lao động đang cùng mình xây dựng cuộc đời mới.

            Con người mới có lòng yêu nước xã hội chủ nghĩa nồng nàn, đồng thời có tinh thần quốc tế vô sản trong sáng.

            Con người mới là con người phát triển toàn diện, có cuộc sống tập thể và cá nhân hài hòa và phong phú.

            Con người là sản phẩm của các quan hệ xã hội, do đó phải bằng kết quả tổng hợp của cả ba cuộc cạnh mạng trong đó con người trực tiếp tham gia, phải thông qua hoạt động thực tiễn, đấu tranh và lao động thì con người mới tự cải tạo được mình, dần dần trở thành mới và đạt tới những tiêu chuẩn đạo đức kể trên.

            Để xây dựng con người mới, phải tiến hành nhiều biện pháp về các mặt: tư tưởng và tổ chức, giáo dục và hành chính, chính trị và văn hóa, pháp chế và kinh tế…, trong đó tiến hành cách mạng tư tưởng và văn hóa, áp dụng phổ biến quy luật của tiến hóa là phê bình và tự phê bình là biện pháp có tầm quan trọng đặc biệt. Việc xây dựng con người mới phải được tiến hành thường xuyên, liên tục, bền bỉ, đồng thời phải có các đợt vận động đặc biệt, các phong trào của từng đối tượng với những mục tiêu cụ thể, thích hợp, nhất là phong trào thi đua lao động. Công việc ấy phải được tiến hành tích cực trong từng cơ sở sản xuất trong các cơ quan, trường học, nhà trẻ, lớp mẫu giáo, trong các tổ chức hoạt động văn học, nghệ thuật, thể dục, thể thao, trong từng khu phố, thôn xóm và gia đình, trong Công đoàn, Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ và các tổ chức xã hội khác…

            Cải tạo và xây dựng kinh tế, đẩy mạnh cách mạng xã hội chủ nghĩa về tư tưởng và văn hóa, xây dựng con người mới là để xây dựng chế độ làm chủ tập thể xã hội chủ nghĩa. Xây dựng chế độ làm chủ tập thể là xây dựng nước ta thành một một xã hội trong đó người chủ chân chính, tối cao là cộng đồng xã hội, là tập thể nhân dân lao động có tổ chức, mà nòng cốt là liên minh công nông. Nội dung của làm chủ tập thể là làm chủ toàn diện, là làm chủ về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội; là làm chủ xã hội, làm chủ thiên nhiên, làm chủ bản thân; là làm chủ trong cả nước, trong từng địa phương và từng cơ sở; là trên cơ sở làm chủ đầy đủ của tập thể, của cộng đồng xã hội mà bảo đảm tự do cũng đầy đủ cho mỗi người; và ngược lại “sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người”.[1](Đảng 2004, Tr498-501).

            Với quan điểm và nhận định trên có thể thấy tư tưởng lớn của Đảng ta ở giai đoạn này là xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa là con người tập thể, làm chủ tập thể với những đặc điểm cao đẹp kế thừa trong truyền thống, có tinh thần đoàn kết vô sản, kỷ luật lao động tập thể. Và việc xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa, theo Đảng ta xác định là phải tiến hành thường xuyên, bền bỉ và đồng thời phải có các đợt vận động đặc biệt, các phong trào của từng đối tượng với những mục tiêu cụ thể, thích hợp, nhất là phong trào thi đua lao động.

            Những văn kiện, nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV và V cũng nhận định, vấn đề quan trọng bên cạnh việc công nghiệp hóa thì Đảng ta cũng cho rằng cần phải lưu tâm để xây dựng được con người mới xã hội chủ nghĩa bằng việc phải đi ngay vào cách mạng tư tưởng và văn hóa để xây dựng con người, con người làm chủ, nắm được khoa học kỹ thuật (Đảng 2004, Tr352). Bởi Đảng ta nhận định chế độ làm chủ tập thể, nền văn hóa mới và con người mới là mục tiêu của cách mạng xã hội chủ nghĩa, đồng thời là động lực mạnh mẽ của công cuộc xây dựng nền sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa.

            1.2. Vấn đề con người trong văn kiện Đảng tại các kỳ Đại hội đại biểu toàn quốc trong giai đoạn Đổi mới Đất nước

Kể từ Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI, Đảng ta đã vạch ra đường lối Đổi mới cho đất nước, tạo ra những bước tiến quan trọng cho nền kinh tế, đời sống xã hội cũng như sự phát triển con người Việt Nam.

a.      Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI

Tại kỳ Đại hội này, Ban chấp hành Trung ương đã xác định rõ đất nước ta cần có những chuyển biến về kinh tế - xã hội mà trước hết là phải có sự thay đổi nhận thức, thay đổi tư duy đặc biệt là tư duy về kinh tế. Trước bối cảnh sai lầm của đợt tổng cải cách giá – lương – tiền cuối năm 1985 làm cho kinh tế đất nước ta trở nên ngày càng khó khăn. Đảng ta đã có những đánh giá và nhìn nhận lại tình hình đất nước và quyết định thay đổi đường lối phát triển đất nước theo hướng Đổi mới. Việc vận dụng những nguyên lý của Chủ nghĩa Mác – Lênin vào hoàn cảnh Việt Nam theo Đảng ta cần phải xuất phát từ thực tế Việt Nam với những con người Việt Nam cụ thể, với điều kiện phát triển cụ thể của lịch sử, của nền kinh tế, của điều kiện xã hội, của những truyền thống Việt Nam.

Ở giai đoạn này, con người xã hội chủ nghĩa vẫn là trọng tâm được Đảng ta quan tâm. Theo Báo cáo Chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng do đồng chí Trường Chinh trình bày, ngày 15 tháng 12 năm 1986 đã chỉ ra một trong những tiêu chuẩn để đánh giá sự vận động đúng các quy luật thông qua chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước là con người mới xã hội chủ nghĩa ngày càng hình thành rõ nét.

Đảng ta cũng xác định giai đoạn này cần có chính sách xã hội tốt để đảm bảo cho cuộc sống con người. “Chính sách xã hội bao trùm mọi mặt của cuộc sống con người: điều kiện lao động và sinh hoạt, giáo dục và văn hoá, quan hệ gia đình, quan hệ giai cấp, quan hệ dân tộc... Cần thể hiện đầy đủ trong thực tế quan điểm của Đảng và Nhà nước về sự thống nhất giữa chính sách kinh tế và chính sách xã hội, khắc phục thái độ coi nhẹ chính sách xã hội, tức là coi nhẹ yếu tố con người trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.”(Đảng 2006, Tr746).

Bên cạnh đó, một điểm quan trọng tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI khi bàn về con người là vấn đề cơ cấu giai cấp của xã hội mới khi đất nước chuyển hướng theo con đường Đổi mới. Đảng ta xác định: “Trong việc phát huy yếu tố con người và lấy việc phục vụ con người làm mục đích cao nhất của mọi hoạt động, cần có kế hoạch chủ động xây dựng cơ cấu giai cấp của xã hội mới, cụ thể hoá và thực hiện đúng chính sách dân tộc và chính sách tự do tín ngưỡng.” (Đảng 2006, Tr747).

Có thể thấy, mặc dù chưa nhắc đến phát triển con người, nhưng những chính sách xã hội mà Đảng ta nhấn mạnh ở đây là những chính sách đúng đắn cho việc phát triển con người không chỉ ở thời điểm những năm cuối thập niên 80 mà còn cho cả giai đoạn sau này. Hơn nữa, việc xác định xây dựng cơ cấu giai cấp của xã hội mới cũng là điểm tích cực trong tư duy của Đảng ở thời kỳ này.

b.      Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII, VIII, IX, X, XI

Từ sau Đại hội VI, đất nước tiếp tục thực hiện công cuộc Đổi mới đã được đề ra và đạt được những thắng lợi nhất định, được nhân dân và quốc tế ủng hộ. Đời sống của người dân ngày càng được nâng cao, Việt Nam hội nhập hơn và vươn xa hơn với thế giới. Chính vì thế những vấn đề liên quan đến con người càng được Đảng quan tâm và chú trọng hơn nữa.

Ở những kỳ Đại hội sau Đại hội Đảng lần thứ VI, những vấn đề được đề cập và bàn luận trong văn kiện Đảng và nghị quyết Đảng về con người được tập trung xoay quanh vấn đề về nguồn nhân lực, nguồn nhân lực chất lượng cao; vấn đề về quyền con người; chỉ số HDI và phát triển con người; và hoàn thiện hệ giá trị, xây dựng nhân cách cho con người Việt Nam.

·        Phát huy nguồn lực con người và nguồn nhân lực chất lượng cao

Với mục tiêu đưa nước ta ra khỏi nhóm những nước kém phát triển, đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phát huy nguồn lực con người được Đảng ta vạch ra từ những giai đoạn đầu những năm 90 tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII: “Lấy việc phát huy nguồn lực con người làm yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững”. (Đảng 2005, Tr471).

Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Đảng đã nêu ra việc phát triển nguồn nhân lực là một trong những yếu tố quan trọng giúp đưa nước ra sớm thoát khỏi tình trạng kém phát triển, do đó cần phải đưa ra mục tiêu rõ ràng để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao với cơ cấu nhân lực phù hợp với các sự phát triển các ngành nghề: “Phát triển nguồn nhân lực, bảo đảm đến năm 2010 có nguồn nhân lực với cơ cấu đồng bộ và chất lượng cao; tỷ lệ lao động trong khu vực nông nghiệp còn dưới 50% lực lượng lao động xã hội.”(Đảng 2006, Tr93).

Đặc biệt, tại Đại hội XI, một trong ba khâu đột phá mà Đảng ta đề ra là tập trung vào phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân; gắn kết chặt chẽ phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ. Từ đó góp phần thúc đẩy sự phát triển của kinh tế đất nước và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân.

Đến những kỳ Đại hội sau này, con người và nguồn lực con người vẫn được Đảng xác định là một trong những nhân tố quan trọng của phát triển. Trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng Cộng sản Việt Nam đã nêu rõ quan điểm của mình về con người như sau: con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng thời là chủ thể phát triển. (Thông 2015).

·        Quyền con người

Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII lần đầu tiên nhấn mạnh trong Văn kiện Đại hội Đảng về vấn đề quyền con người: “Chăm lo cho con người, bảo vệ quyền và lợi ích hợp phát của mọi người; tôn trọng và thực hiện các điều ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia.”[2](Đảng 2005, Tr676).

Đến Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, trước bối cảnh các thế lực thù địch sử dụng chiêu bài nhân quyền để thực hiện âm mưu chống phá Đảng và Nhà nước, Đảng ta đã nêu rõ trong Báo cáo Chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa IX tại Đại hội lần thứ X rằng: “Chủ động tham gia cuộc đấu tranh chung vì quyền con người. Sẵn sàng đối thoại với các nước, các tổ chức quốc tế và khu vực có liên quan về vấn đề nhân quyền. Kiên quyết làm thất bại các âm mưu, hành động xuyên tạc và lợi dụng các vấn đề "dân chủ", "nhân quyền", "dân tộc", "tôn giáo" hòng can thiệp vào công việc nội bộ, xâm phạm độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, an ninh và ổn định chính trị của Việt Nam.”(Đảng 2006, Tr113).

Vấn đề quyền con người từ đó luôn được Đảng khẳng định sẽ đảm bảo và tôn trọng tại các kỳ đại hội sau này.

·        Phát triển con người

Lần đầu tiên tại kỳ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta sử dụng chỉ số HDI như một thước đo quan trọng cho mục tiêu phát triển đất nước trong giai đoạn tới: “Mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm 2001 – 2010: nâng lên đáng kể chỉ số phát triển con người (HDI) của nước ta…”[3] (Đảng 2005, Tr697).

Cũng trong báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa IX tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng, Đảng đã đề ra một chiến lược quan trọng góp phần thúc đẩy sự phát triển con người: “Xây dựng chiến lược quốc gia về nâng cao sức khoẻ, tầm vóc con người Việt Nam, tăng tuổi thọ và cải thiện chất lượng giống nòi…”(Đảng 2006, Tr102).

Còn tại Đại hội lần thứ XI, trong báo cáo Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 – 2020, Đảng Cộng sản Việt Nam đã chỉ rõ: “Đến năm 2020, chỉ số phát triển con người (HDI) đạt nhóm trung bình cao của thế giới; tốc độ tăng dân số ổn định ở mức khoảng 1%; tuổi thọ bình quân đạt 75 tuổi; đạt 9 bác sĩ và 26 giường bệnh trên một vạn dân, thực hiện bảo hiểm y tế toàn dân; lao động qua đào tạo đạt trên 70%, đào tạo nghề chiếm 55% tổng lao động xã hội; tỉ lệ hộ nghèo giảm bình quân 1,5 - 2%/năm; phúc lợi xã hội, an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe cộng đồng được bảo đảm. Thu nhập thực tế của dân cư gấp khoảng 3,5 lần so với năm 2010; thu hẹp khoảng cách thu nhập giữa các vùng và nhóm dân cư. Xoá nhà ở đơn sơ, tỉ lệ nhà ở kiên cố đạt 70%, bình quân 25 m² sàn xây dựng nhà ở tính trên một người dân; Giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.” (Đảng 2011).

Có thể thấy, mục tiêu phát triển con người Việt Nam luôn là một trong những mục tiêu quan trọng mà Đảng ta quan tâm và hướng tới. Chỉ số HDI được xem như một chỉ số quan trọng, là thước đo mà Đảng sử dụng để hướng tới sự phát triển con người Việt Nam trong những giai đoạn tiếp theo.

·        Hệ giá trị mới của con người Việt Nam

Từ Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, khi bàn về con người, Đảng ta đã không còn sử dụng khái niệm con người mới xã hội chủ nghĩa trong những văn kiện, nghị quyết Đảng nữa mà thay vào đó là bàn chung về con người Việt Nam. Tuy nhiên, vấn đề mà Đảng ta xác định trong giai đoạn Đổi mới là cần xây dựng và xác định hệ giá trị mới của con người Việt Nam.

Tại Đại hội lần thứ X, Đảng đã nhấn mạnh cần phải“Xây dựng và hoàn thiện giá trị, nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập kinh tế quốc tế. Bồi dưỡng các giá trị văn hoá trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam.”(Đảng 2006, Tr106).

Cụ thể hơn, Đảng Cộng sản Việt Nam chỉ ra rằng để đẩy mạnh được việc thực hiện nhiệm vụ phát triển văn hóa đã được xác định trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2001 – 2010, văn hóa đóng vai trò quan trọng, do đó cần phải “làm cho văn hoá thấm sâu vào từng khu dân cư, từng gia đình, từng người, hoàn thiện hệ giá trị mới của con người Việt Nam, kế thừa các giá trị truyền thống của dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hoá của loài người, tăng sức đề kháng chống văn hoá đồi trụy, độc hại. Nâng cao tính văn hoá trong mọi hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội và sinh hoạt của nhân dân”.(Đảng 2006, Tr212), từ đó góp phần hình thành nhân cách, giá trị mới của con người Việt Nam bên cạnh những đóng góp từ những khía cạnh kinh tế và giáo dục.

Như vậy, từ sau khi đất nước tiến hành công cuộc Đổi mới theo chủ trương từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, đất nước ta đã có sự thay đổi lớn trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Từ những thay đổi trong quan điểm của Đảng về những vấn đề của kinh tế, sở hữu cũng như cơ cấu giai cấp đã làm thay đổi nhiều những nhận định của Đảng về vấn đề con người. Việc phát huy nguồn nhân lực chất lượng cao, xác định việc xây dựng cơ cấu giai cấp của xã hội mới đến những vấn đề vốn trước đây được xem là nhạy cảm như quyền con người hay nhân quyền đều đã được Đảng quan tâm và thể hiện trong văn kiện, báo cáo hay nghị quyết Đảng từ Đại hội lần thứ VI đến Đại hội XI.

            1.3. Vấn đề con người trong văn kiện Đảng tại kỳ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII

 Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII diễn ra trong bối cảnh nước ta trải qua 5 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020, 2 năm thực hiện Hiến pháp năm 2013, 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới. Đây là những dấu mốc quan trọng mà Đảng ta cần xem xét đánh giá lại về những mặt ưu và khuyết điểm, từ đó đúc rút những kinh nghiệm cho những định hướng phát triển tiếp theo của đất nước.

 Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII đánh dấu mốc quan trọng khi xác định cần phải đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam dựa trên tinh thần Đại hội XI của Đảng. Mô hình tăng trưởng theo Đảng trong thời gian tới là kết hợp có hiệu quả phát triển chiều rộng với chiều sâu, chú trọng phát triển chiều sâu, nâng cao chất lượng tăng trưởng và sức cạnh tranh trên cơ sở nâng cao năng suất lao động, ứng dụng tiến bộ khoa học - công nghệ, đổi mới và sáng tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phát huy lợi thế so sánh và chủ động hội nhập quốc tế, phát triển nhanh và bền vững (hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030 của Liên hợp quốc); giải quyết hài hòa giữa mục tiêu trước mắt và lâu dài, giữa phát triển kinh tế với bảo đảm quốc phòng, an ninh, giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo vệ môi trường, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.

 Xuất phát từ những bối cảnh chung đó của Đại hội XII, Đảng ta tiếp tục định hướng nhiều vấn đề quan trọng về con người Việt Nam như nguồn nhân lực, nguồn nhân lực chất lượng cao, quyền con người, phát triển con người và đặc biệt là vấn đề về an ninh con người trước thực tế những bất ổn chính trị - xã hội và xung đột vũ trang đang diễn ra xung quanh chúng ta hiện nay.

·        Nguồn nhân lực

 Nguồn lực con người được Đảng đặc biệt quan tâm và đặt ra trong nhiệm vụ tổng quát thứ 3 để phục vụ mục tiêu phát triển đất nước trong 5 năm tới, đó là “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học, công nghệ; phát huy vai trò quốc sách hàng đầu của giáo dục, đào tạo và khoa học, công nghệ đối với sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước.” (Đảng 2016, Tr21).

 Hơn nữa, một mục quan trọng trong Báo cáo Chính trị của Ban chấp hành Trung ương khóa XI tại Đại hội XII là cần phải đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo; phát triển nguồn nhân lực, trong đó báo cáo nêu rõ phải “Xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực cho đất nước, cho từng ngành, từng lĩnh vực, với những giải pháp đồng bộ, trong đó tập trung cho giải pháp đào tạo, đào tạo lại nguồn nhân lực trong nhà trường cũng như trong quá trình sản xuất kinh doanh, chú trọng nâng cao tính chuyên nghiệp và kỹ năng thực hành. Phát triển hợp lý, hiệu quả các loại hình trường ngoài công lập đối với giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học.” (Đảng 2016, Tr57).

 Ngoài ra, qua việc xác định mục tiêu đổi mới mô hình tăng trưởng, Đảng cũng nhìn nhận để đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, một trong những nhiệm vụ trong thời gian tới của nước ta là cần phải: “phát huy tiềm năng con người và khuyến khích tinh thần sản xuất kinh doanh của mọi người để chủ động khai thác triệt để lợi thế cạnh tranh, nâng cao giá trị gia tăng, tăng nhanh giá trị quốc gia và tham gia có hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu.” (Đảng 2016, Tr31).

 Những định hướng quan trọng của Đảng tại Đại hội XII về nguồn nhân lực xuất phát từ những đòi hỏi thiết thực của đời sống kinh tế - xã hội của đất nước đồng thời cũng cho thấy được tầm nhìn của Đảng đối với vấn đề cốt yếu của quốc gia là chất lượng nguồn nhân lực.

·        Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diên

Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện trở thành mục tiêu của chiến lược phát triển đất nước. Trong đó, Đảng nhấn mạnh cần phải “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học.” (Đảng 2016, Tr66).

Xây dựng con người Việt Nam thông qua việc đúc kết và xây dựng hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Báo cáo Chính trị cũng nêu rõ quan điểm thống nhất trong Đảng, đến năm 2020, “bảo đảm sự hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hóa, phát triển con người, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, phát triển xã hội bền vững.”(Đảng 2016, Tr46).

Ngoài ra, Chỉ số phát triển con người, tuổi thọ bình quân, chỉ số bất bình đẳng trong phân phối thu nhập cũng là những chỉ số quan trọng mà Ban chấp hành Trung ương Đảng đưa ra là những tiêu chí phản ánh trình độ phát triển của nền kinh tế góp phần xác định hệ tiêu chí nước công nghiệp cho Việt Nam giai đoạn 5 năm tiếp theo.

·        An ninh con người và quyền con người

Nếu như những kỳ Đại hội trước, vấn đề an ninh được đề cập đến trong các văn kiện Đại hội Đảng chủ yếu tập trung vào an ninh truyền thống, an ninh quốc phòng và chủ quyền lãnh thổ, thì trong Báo cáo Chính trị trình bày tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII một vấn đề mới, xu hướng mới về an ninh là an ninh con người đã được Đảng ta nhắc đến lần đầu tiên.

Đảng ta đã nhìn nhận hoạt động quản lý phát triển xã hội trong thời gian qua còn nhiều hạn chế, trong đó còn hạn chế trong việc giải quyết mâu thuẫn xã hội, đảm bảo an toàn xã hội và an ninh con người cho người dân.

Vì thế, phương hướng nhiệm vụ trong thời gian tới Đảng Cộng sản Việt Nam đề ra là “Đẩy mạnh các giải pháp đấu tranh phòng, chống tội phạm và tệ nạn xã hội; giảm thiểu tai nạn giao thông; bảo đảm an toàn xã hội, an ninh con người.” (Đảng 2016, Tr74).

Về quyền con người, bên cạnh việc tái khẳng định Nhà nước tôn trọng và đảm bảo các quyền cơ bản của con người, tại Đại hội lần thứ XII, Ban chấp hành Trung ương Đảng còn nhấn mạnh đến việc phải đầu tư nâng cao chất lượng dân số, chỉ số phát triển con người và đảm bảo quyền trẻ em cũng như cần “Tiếp tục thực hiện chiến lược phát triển con người, chính sách chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ bà mẹ, trẻ em.” (Đảng 2016, Tr78).

Xác định rõ việc đảm bảo quyền con người và an ninh con người trong thời đại mới là việc làm phù hợp với thực tế bối cảnh chung trong nước và quốc tế. Điều này sẽ giúp Đảng có những quyết sách đúng đắn và kịp thời để kiểm soát và xử lý các rủi ro, mâu thuẫn và xung đột xã hội, đồng thời đảm bảo quyền lợi cơ bản của con người Việt Nam.

Kết luận

Qua các kỳ Đại hội đại biểu toàn quốc (từ Đại hội IV đến Đại hội XII) cho thấy những vấn đề đúng và trúng của con người Việt Nam đã được Đảng Cộng sản Việt Nam quan tâm. Điều này cho thấy sự sáng suốt của Đảng đối với những vấn đề quan trọng của đất nước nói chung và con người Việt Nam nói riêng.

Ngay từ khi thống nhất đất nước, con người đã luôn được Đảng xác định là trung tâm của sự phát triển. Con người mới xã hội chủ nghĩa là mục tiêu quan trọng cần xây dựng trong giai đoạn đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Những giá trị truyền thống tốt đẹp của con người Việt Nam theo Đảng cần được củng cố và phát huy bên cạnh việc hình thành những giá trị mới về con người tập thể, con người làm chủ tập thể.

Đầu tư để phát huy nguồn nhân lực Việt Nam luôn là mục tiêu, nhiệm vụ trọng tâm trong hầu hết mọi văn kiện, nghị quyết và báo cáo của Đảng ta suốt những năm qua, đặc biệt là từ khi đất nước thực hiện theo đường lối Đổi mới.

Những vấn đề về phát triển con người với chỉ số quan trọng đánh giá sự phát triển con người là chỉ số HDI cũng đã được Đảng sử dụng như một chỉ tiêu cơ bản cần hướng đến vì mục tiêu phát triển con người Việt Nam. Bên cạnh đó, những vấn đề về quyền con người, an ninh con người là những vấn đề đã được đề cập trong văn kiện Đảng trong những đại hội gần đây cho thấy Đảng ta luôn đi sâu đi sát với thực tiễn của đời sống xã hội.

Tuy nhiên, phải nhìn nhận khách quan rằng, vấn đề về phát triển con người trong các văn kiện Đại hội Đảng từ Đại hội lần thứ IV đến XII vẫn chưa thực sự được vạch ra rõ ràng. Quyền con người, an ninh con người được đề cập khá ít, chưa phù hợp với mức độ quan trọng của vấn đề này đối với đời sống của con người Việt Nam trong giai đoạn hiện tại cũng như trong tương lai.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2004). Văn kiện Đại hội Đảng toàn tập, tập 37. Hà Nội, NXB Chính trị Quốc gia.

2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2004). Văn kiện Đại hội Đảng toàn tập, tập 37 Hà Nội, NXB Chính trị Quốc gia.

3. Đảng Cộng sản Việt Nam(2005). Văn kiện Đại hội Đảng thời kỳ đổi mới. Hà Nội, NXB Chính trị Quốc gia.

4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006). Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X. Hà Nội, NXB Chính trị Quốc gia.

5. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006). Văn kiện Đại hội Đảng toàn tập, Tập 47. Hà Nội, NXB Chính Trị Quốc gia.

6. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011). "Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2011 - 2020." Retrieved 06/09/2016, from http://www.xaydungdang.org.vn/Home/vankientulieu/2011/3511/CHIEN-LUOC-PHAT-TRIEN-KINH-TEXA-HOI-20112020.aspx.

7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016). Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng. Hà Nội.

8. K.Marx (1995). C. Mác và Ph. Ăngghen toàn tập, Tập 3. Hà Nội, NXB Chính trị Quốc gia.

9. Nguyễn Viết Thông (2015). "Những bổ sung, phát triển chủ yếu về Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội." Retrieved 06/09/2016, from http://dangcongsan.vn/tu-lieu-van-kien/tu-lieu-ve-dang/lich-su-dang/doc-5930201511242846.html.